کلیسای چورا استانبول

کلیسای چورا استانبول

کلیسای چورا ( انگلیسی: Chora Church، ترکی: Kariye Kilisesi ) یا موزه ی کاریه ( Kariye Müzesi ) یکی از بهترین نمونه های هنر موزاییک بیزانسی را دارا است. امروزه این موزه در محله ی کاریه، در نزدیکی دیوار های شهری ادیرنه کاپی ( دروازه ی ادیرنه ) بر فراز شاخ طلایی واقع شده است. این بنا که در ابتدا کلیسایی مسیحی بود، پس از فتح قسطنطنیه توسط عثمان ها به مسجد، و پس از تبدیل ترکیه به جمهوری به موزه تبدیل گشت.

کلیسا در اصل در اوائل قرن چهارم، خارج از اولین دیوار قسطنطنیه ساخته شد؛ چورا در یونانی به معنی حومه ی شهر می باشد. نام اصلی بنا "کلیسای ناجی مقدس در چورا ( حومه ی شهر )" بود و این مکان در ابتدا زیارتگاهی کوچک واقع در خارج از شهر به شمار می رفت. بعد ها کلیسای چورا در زلزله ای آسیب دید و تا چندین قرن به حال خود رها شد؛ پس از گسترش دیوار های شهر و مسکونی شدن این منطقه، محله ی کلیسا داخل قسطنطنیه قرار گرفت.

کلیسای چورا در قرن 11 ام توسط ماریا دوکاینا ( Maria Dukaina )، مادر زن الکسیوس اول کومننوس بازسازی شد. در قرن 12 ام پس از چند زلزله، ایزاک کومننوس کلیسا را مرمت کرد و نهایتا تئودور متوکیتِس ( Theodore Metochites )، مسئول خزانه و هنر های بیزانسی در آن زمان، در قرن 14 ام بار دیگر بنا را بازسازی نمود. بیشتر موزاییک ها و طرح های آبرنگی که امروزه مورد تقدیر قرار می گیرند، در طول این مرمت به کلیسا ی چورا اضافه شده اند. یکی از زیباترین موزاییک های موزه، بر فراز درِ منتهی به سرسرای اصلی کلیسا واقع در هشتی ( narthex ) داخلی قرار گرفته و تئودور را در حال تقدیم ماکتی از کلیسا به مسیح به تصویر کشیده است. 

علاقمندان به سفر جهت مشاهده تور های آژانس مسافرتی گلفام سفر به وب سایت گلفام سفر قسمت خرید تور مراجعه نمایید.

پس از فتح قسطنطنیه، عثمانی ها کلیسا را به مسجدی به نام مسجد کاریه ( Kariye Camii ) تبدیل کردند. به دلیل ممنوع بودن نمایش تصاویر در اسلام، موزاییک ها و طرح های آبرنگ با گچ پوشانده شدند، محرابی به بنا اضافه و مناره ای در خارج از کلیسا احداث گشت.

پس از تبدیل ترکیه به جمهوری، متخصصان هنر بیزانس به استانبول آمدند تا روی مرمت بنا کار کرده و موزاییک ها و طرح های آبرنگ را پیدا کنند. در سال 1958 در های بنا به عنوان موزه بر روی عموم گشوده شد.

امروزه کلیسای چورا شامل چهار واحد معماری اصلی است: سرسرای اصلی ( nave )، سازه ی دو طبقه ایِ ( annex، به معنای فرعی ) اضافه شده به ضلع شمالی، هشتی های ( narthex ) داخلی و خارجی و کلیسای کوچکی مختص به مقبره ها ( parecclesion ) واقع در جنوب بنا. در سال 2013 بازسازی بزرگ دیگری آغاز شد. این فرآیند که همچنان در جریان است در چندین مرحله صورت گرفته و شامل بسته شدن چند بخش از موزه است؛ ابتدا سرسرای اصلی و ساختمان فرعی دو طبقه، سپس هشتی داخلی و در آخر هشتی خارجی و کلیسای کوچک. از آنجاییکه بهترین طرح های آبرنگ در کلیسای کوچک قرار دارند توصیه می شود بعد از اتمام آخرین مراحل مرمت از کلیسا بازدید شود.

فضای داخلی کلیسای چورا

با اینکه کلیسای چورا به اندازه ی دیگر کلیساهای بازمانده از عصر بیزانس واقع در استانبول بزرگ نیست، به دلیل سالم بودن دکوراسیون داخلی اش بنایی منحصر به فرد به شمار می رود. ساختمان کلیسا به سه بخش اصلی تقسیم می شود: سرسرای ورودی یا همان هشتی، بدنه ی اصلی کلیسا ( naos ) و کلیسای کوچک کناری. بنا شش گنبد دارد: دو گنبد در هشتی داخلی ( esonarthex )، یک گنبد در کلیسای کوچک و سه گنبد در بدنه ی اصلی.

هشتی

درِ اصلی غربی کلیسای چورا به داخل هشتی باز می شود. این در، شمال و جنوب بنا را به هشتی خارجی ( exonarthex ) و هشتی داخلی ( esonarthex ) تقسیم می کند.

هشتی خارجی

هشتی خارجی در هنگام ورود، اولین بخش از کلیسا است. این هشتی راهرویی با عرض 4 متر و طول 23 متر می باشد که بخشی از امتداد شرقی اش به درون هشتی داخلی ( که در موازات هشتی خارجی قرار گرفته است ) راه دارد. انتهای جنوبیِ هشتی خارجی از درون هشتی داخلی گسترش پیدا کرده و برای کلیسای کوچک پیش اتاق غربی ای ایجاد می کند. موزاییک هایی که هشتی خارجی را آراسته اند به شرح زیر می باشند:

1.       رویای یوسف و سفر به بیت لحم

2.       نام نویسی برای مالیات

3.       میلاد مسیح

4.       سفر مغ ها

5.       بازجویی پادشاه هرود

6.       عزیمت به مصر

7.       دو طرح آبرنگ از قتل عام های انجام شده به دستور پادشاه هرود

8.       مادران در حال عزاداری برای کودکانشان

9.       عزیمت الیزابت، مادر یحیی تعمید دهنده

10.   یوسف در حال خواب دیدن، بازگشت خانواده ی مقدس از مصر به ناصری

11.   عیسی که برای عید فصح به اورشلیم برده شده است

12.   یحیی تعمید دهنده در حال تصدیق مسیح

13.   معجزه

14.   سه معجزه ی دیگر

15.   عیسی مسیح

16.   باکره و فرشتگان در حال دعا

هشتی داخلی

هشتی داخلی که به هشتی خارجی شباهت زیادی دارد در موازات آن واقع شده است. درست مانند هشتی خارجی هشتی داخلی 4 متر عرض دارد و با داشتن 18 متر طول کمی کوتاه تر از آن است. درِ شرقی و مرکزی این راهرو به داخل سرسرای اصلی باز می شود و درِ دیگری واقع در انتهای جنوبی آن به داخل پیش اتاقِ مستطیل شکلِ کلیسای کوچک راه دارد. دری واقع در ضلع شمالی هشتی، به درون راهروی وسیع غرب-شرق ( که در امتداد بخش شمالی سرسرای اصلی قرار گرفته و به داخل محراب راه دارد) منتهی می شود. هشتی داخلی دو گنبد دارد؛ گنبد کوچکتر بر فراز ورودیِ راهروی شمالی قرار گرفته و گنبد بزرگتر مابین ورودی های منتهی به سرسرای اصلی و کلیسای کوچک واقع شده است. موزاییک های این بخش به صورت زیر می باشند:

1.       تئودور متوکیتس در حال ارائه ی مدلی از کلیسا به مسیح بر مسند نشسته

2.       پطرس ( شمعون ) مقدس

3.       پولس مقدس

4.       مسیح و مریم باکره ( بدون یحیی تعمید دهنده ) به همراه دو خیّر

5.       شجره نامه ی مسیح

6.       اجداد مذهبی و نجیب زاده ی مسیح

موزاییک های موجود در سه خندق اول هشتی داخلی شرحی از زندگی باکره و والدینش را ارائه می دهند. برخی از این موزاییک ها به قرار زیر هستند:

1.       رد پیشنهادات یواخیم

2.       بشارت حنا ی مقدس؛ فرشته ی خداوند به حنا اعلام می کند که دعای او برای داشتن فرزند شنیده شده است

3.       ملاقات یواخیم و حنا

4.       تولد مریم باکره

5.       هفت قدم اول باکره

6.       محبت والدین باکره به او

7.       باکره در حال تقدیس شدن توسط کشیش ها

8.       حضور باکره در معبد

9.       باکره در حال دریافت نان از یک فرشته

10.   باکره در حال دریافت کلافی از پشم بنفش، از آنجاییکه کشیش ها درخواست کرده بودند که پیشخدمتان برای معبد پوششی ببافند

11.   زکریا در حال مناجات؛ هنگامی که زمان ازدواج باکره رسیده بود، کشیش اعظم، زکریا، تمامی بیوه ها را جمع کرد و عصا هایشان را روی محراب قرار داد، به این امید که نشانه ای از اینکه چه کسی باید به نکاح مریم در آید نازل شود

12.   باکره در حال سپرده شدن به یوسف

13.   یوسف در حال بردن باکره

14.   بشارت باکره در نزدیکی چشمه

15.   یوسف در حال ترک باکره

سرسرای اصلی کلیسای چورا

در های مرکزی هشتی داخلی به بدنه ی اصلی کلیسا منتهی می شوند. بزرگترین گنبد کلیسا ( قطر 7/7 متر ) بر فراز مرکز سرسرای اصلی قرار گرفته است. دو گنبد کوچکتر در طرفین یک برآمدگی ساده وجود دارند: گنبد شمالی بر فراز محراب - که از طریق گذرگاه کوتاهی به سکوی خطابه متصل می شود - و گنبد جنوبی بالای اتاقک دایاکونیکان ( diaconicon ) – که دسترسی به آن از کلیسای کوچک امکان پذیر است – واقع شده اند.

1.       کویمسیس ( Koimesis )، عروج مریم مقدس. آخرین خواب مریم قبل از صعود به بهشت. در این تصویر مسیح کودکی را که سمبل روح مریم است در آغوش گرفته است

2.       عیسی مسیح

3.       مریم باکره به همراه نوزاد

کلیسای کوچک کلیسای چورا

از سمت راستِ هشتی داخلی در هایی به داخل کلیسای کوچک فرعی باز می شوند. از این کلیسای کوچک به عنوان آرامگاهی برای مقبره های خانوادگی و بنا های یادبود استفاده می شد. دومین گنبد بزرگ کلیسا ( قطر 4/5 متر ) زینت بخش مرکز سقف کلیسای کوچک است. گذرگاهی کوچک کلیسای کوچک را مستقیما به سرسرای اصلی وصل می کند و خارج از این گذرگاه یک عبادتگاه کوچک و یک انبار وجود دارند. کلیسای کوچک مملو از طرح های آبرنگ است:

1.       رستاخیز ( Anastasis ). مسیح که به تازگی دروازه های دوزخ را در هم شکسته بود در میانه ایستاده و آدم و حوا را از قبرشان بیرون می کشد. پشت سر آدم، یحیی تعمید دهنده، داوود و سلیمان ایستاده اند؛ بقیه ی افراد حاضر در تصویر، پادشاهان صالح هستند.

2.       بازگشت مسیح، قضاوت نهایی. مسیح بر تخت نشسته و در دو طرف او مریم باکره و یحیی تعمید دهنده قرار دارند

3.       باکره و نوزاد

4.       بارگاه ملکوتی فرشتگان

5.       دو لوحه از موسی

موزاییک های قابل توجه کلیسای چورا